pacificatie

Lange tijd heb ik gedacht dat de Engelse term pacification in zwang kwam rond 1970, als een nog cynischer variant van ‘vredesproces’ – zoals in: het vredesproces tussen Israël en de Palestijnen. Het was de periode toen duidelijk werd dat de Verenigde Staten de oorlog in Vietnam militair niet zouden winnen. Pacificatie werd het nieuwe doel, niet alleen maar de bevolking platbranden en -bombarderen, maar er ook hospitalen voor inrichten en gezondheidsvoorlichting verzorgen, hearts and minds winnen. In de ogen van de strategen van de RAND Corporation ging het om het creëren van een sociaal-politieke omgeving waarin “future insurgency would not flourish again”.

Later bleek dat het VSAmerikaanse concept nogal schatplichtig was aan de Franse koloniale ervaringen in Afrika in de 19^de eeuw. In 1899 publiceerde een zekere generaal Galliéni, toen gouverneur van Madagascar, een handleiding met de titel Rapport d’ensemble sur la pacification, l’organisation et la colonisation de Madagascar. De beste manier om de nieuwe kolonie te pacificeren, zegt Galliéni, is de combinatie van geweld (force) en politiek, wat neerkomt op vernietiging en heropbouw (destruction en reconstruction).

L’emploi des colonnes a été trop souvent synonyme de destruction systématique des villages et des ressources de l’ennemi, parce qu’on assimile la guerre coloniale à la guerre d’Europe, dans laquelle le but à atteindre réside dans la ruine des forces principales de l’adversaire. – Aux colonies, il faut « ménager le pays et ses habitants, puisque celui-là est destiné à recevoir nos entreprises de colonisation future et que ceux-ci seront nos principaux agents et collaborateurs pour mener à bien ces entreprises. Chaque fois que les incidents de guerre obligent l’un de nos officiers coloniaux à agir contre un village ou un centre habité, il ne doit pas perdre de vue que son premier soin, la soumission des habitants obtenue, sera de reconstruire le village, d’y créer immédiatement un marché et d’y établir une école. Il doit donc éviter avec le plus grand soin toute destruction inutile … ». De tekst tussen aanhalingstekens bevat de instructies die hij aan zijn legeraanvoerders heeft gegeven.

Volgens Galliéni houdt pacification dus zeker niet de systematische verwoesting van dorpen in; dat is immers een benadering uit de Europese oorlogen, waar het er wel om gaat de belangrijkste krachten van de tegenstander te vernietigen. Maar wat lees ik nu in Hannah Arendts The Origins of Totalitarianism over de introductie van het concept ‘ras’ in de negentiende-eeuwse koloniale politiek (dat is ook de aanleiding voor dit stukje):

This (…) resulted in the most terrible massacres in recent history, the Boers’ extermination of Hottentot tribes, the wild murdering by Carl Peters in German Southeast Africa, the decimation of the peaceful Congo population – from 20 to 40 million reduced to 8 million people; and finally, perhaps worst of all, it resulted in the triumphant introduction of such means of pacification into ordinary, respectable foreign policies.

Is Arendt hier sarcastisch, of beschouwt ze de genocides en massamoorden die zij vermeldt – en afkeurt – als betreurenswaardige, maar, nou ja, bestaande methoden van pacificatie? Tja, het is ook een manier om vrede te bereiken: roei de tegenstand gewoon uit. Als je het zo bekijkt, zijn de massamoorden die het regime van Bashar al-Assad en het Russische leger in Syrië uitvoeren ook een vorm van vrede brengen.